69 dagen. Zo lang duurde de paddenoverzetactie in Schilde dit jaar. Deze editie was niet alleen de langste sinds de start van de actie 11 jaar geleden. Het was ook de merkwaardigste.

Hoog tijd dus om eens te gaan praten met Lode Rubberecht, de man achter de overzetactie in De Pont en de Rode Dreef.

Merkwaardig recordjaar

Schijnvallei: Dag Lode. Vertel eens, hoe is het gegaan dit jaar?

Lode: “Goh, het was een editie die we niet snel gaan vergeten denk ik (lacht). Nog nooit moest onze harde kern van vrijwilligers langer op pad dan dit jaar.”

Schijnvallei: Dat klinkt frustrerend.

Lode: “Dat is inderdaad niet plezant, maar zij weten uit ervaring dat hun inspanningen aan het einde van de rit beloond worden. Alleen werd hun geduld dit jaar extra lang op de proef gesteld. Maar uiteindelijk was het niet voor niets. Want met 5741 overgezette amfibieën was deze editie een absoluut recordjaar.”

Schijnvallei: Had je dat verwacht?

Lode: “Ik moet eerlijk zeggen van niet. Het begon goed, maar dan viel het stil. Nog nooit zat er zo’n lange periode met lage activiteit tussen de voorhoede en het peloton. En toen het eindelijk warmer werd bleven ze maar komen (lacht). Normaal gezien valt die piek ergens halverwege maart, maar nu waren we al twee weken later. Ook uniek voor deze editie was dat de ochtendploeg bijna evenveel dieren heeft overgezet dan de twee avondploegen samen. Dat hebben we nog niet meegemaakt.”

Schijnvallei: Hoe komt dat?

Lode: “Dat komt omdat op de piekmomenten de temperatuur en vochtigheidsgraad hoger was tussen middernacht en 7 uur ’s morgens dan in de vroege avond tussen 18 uur en middernacht.”

Reacties van de buurt

Schijnvallei: Bij zo’n actie komt heel wat kijken. De gemeente plaatst schermen en plant emmers in de grond. Volwassenen en kinderen zoeken ’s morgens en ‘s avonds met zaklampen naar amfibieën. Dat zorgt voor heel wat activiteit op straat. Hoe reageren de buurtbewoners hierop?

Lode: “Heel goed. We krijgen elk jaar leuke reacties en mails. Zo liet een buurtbewoner mij weten dat hij op 1 februari al een pad op zijn oprit had gespot. Een andere alerte buur meldde ons dat er een paar alpenwatersalamanders in de tegenovergestelde richting aan het ‘trekken’ waren. Nog iemand vroeg zich af waarom hij bijna geen paddensnoeren in zijn vijver vindt, maar wel hopen kikkerdril. Het onderwerp leeft bij de mensen en dat is goed.”

Schijnvallei: Er zijn elk jaar drie shiften per dag. Twee ’s avonds en eentje ’s morgens. Hoe organiseer je dat?

Lode: “We hebben een harde kern van vrijwilligers die zich engageren om elke shift te bemannen en te bevrouwen. Dat zijn mensen die het een en ander afweten van amfibieën en jaren ervaring hebben. Ze houden de statistieken bij. En belangrijk, ze vangen de mensen op die spontaan komen meehelpen. De gemeente Schilde engageert zich elk jaar om de schermen te plaatsen en de emmers in te graven. En ze maken ook reclame voor onze actie. Zelf versturen we vanuit Natuurpunt Schijnvallei tijdens de actie een wekelijkse digitale nieuwsbrief met weetjes, foto’s en de laatste stand van zaken. Zo proberen we iedereen zo goed mogelijk op de hoogte te houden. En ik heb de indruk dat die aanpak werkt. Het draagvlak wordt groter, dat zien we tijdens de overzet. Veel mensen stoppen met de wagen om te horen of de padden er al zijn. Sommigen zetten zelfs hun auto aan de kant en lopen een eindje mee. En soms worden buurtbewoners ook overzetters (lacht).”

Schijnvallei: De paddenoverzet is ondertussen al een paar weken afgelopen. Veel mensen vragen zich af of de amfibieën niet plat gereden worden als ze terug keren naar de tuinen van de mensen?

Lode:”Als we meer terugtrek dan heentrek zien, dan breken we de schermen af. Anders staan ze natuurlijk in de weg. Gelukkig verloopt de terugtrek veel meer gespreid dan de heentrek. Het heeft dus geen zin om bijvoorbeeld schermen aan de andere kant van de weg te zetten. Dat is trouwens organisatorisch onhaalbaar. Dus als er een eentje wordt plat gereden, dan moeten we ons troosten met de gedachte dat dit gebeurde nadat er voor nakomelingen werd gezorgd.”

De conclusies

Schijnvallei: Mensen vragen zich wel eens af of zo’n paddenoverzetactie eigenlijk wel loont.

Lode: ”Ik kan daar heel duidelijk in zijn. Ja, dat loont. En dat kunnen we bewijzen. Sinds we in 2006 begonnen zijn is het aantal overgezette dieren verdubbeld. Bij elke shift noteren we de soort en hoeveel we van elke soort hebben overgezet. We houden cijfers bij van De Pont en de Rode Dreef apart. We weten dus heel precies hoeveel padden, kikkers en salamanders wanneer en waar werden overgezet. Na 11 jaar beschikken we over uitgebreid cijfermateriaal. Dat geeft ons een heel goed beeld en stilaan kunnen we conclusies trekken, trends zien en vaststellen of het goed of slecht gaat met één of meerdere soorten.”

Schijnvallei: En wat zijn de conclusies?

Lode: “Eerst het goede nieuws. We hebben met 5741 dieren nog nooit zoveel amfibieën overgezet in Schilde als in 2016. We zijn zelfs koploper in de provincie Antwerpen wat het aantal bruine kikkers en vinpootsalamanders betreft. In De Pont hebben we met 2028 bruine kikkers het hoogste aantal ooit overgezet. Het was een goed jaar voor de padden en ook de alpenwatersalamanders deden het niet slecht. In de Rode Dreef halen we dit jaar records voor verschillende soorten: 1367 bruine kikkers, 229 kleine watersalamanders en 122 vinpootsalamanders. Het was een uitstekend jaar voor de alpenwatersalamanders met net geen record en de padden houden stand. Veel goed nieuws dus.”

Lode: “Maar we hebben ook twee zorgenkinderen in De Pont. Die trend zien we al langer. De vinpootsalamander en de kleine watersalamander blijven steken op 55% van het gemiddelde. Dat baart me wel wat zorgen.”

Schijnvallei: Enig idee hoe dit komt?

Lode: “Neen. Heeft het te maken met een wijziging van biotoop? Zit de warme januarimaand ervoor iets tussen en hebben we daardoor een deel salamanders gemist omdat de schermen er eind januari stonden? Of is het een combinatie van de twee? We weten het niet. We kunnen alleen maar alert blijven en soms zien we een bizarre wending die ons hoopt geeft.”

Schijnvallei: Zoals?

Lode: “Zoals vorig jaar. Op een avond zagen we een sliert alpenwatersalamanders in de tegenovergestelde richting ‘trekken’. Dit jaar stelden we hetzelfde vast. De reden zijn de nieuwe vijvers in de tuinen van de huizen aan de noordzijde van de straat. Blijkbaar worden die plassen gesmaakt als broedgebied. Goed nieuws dat onze actie iets complexer maakt. Want op een bepaalde plaats hebben we daardoor trek in beide richtingen. Om dat in goede banen te leiden, hebben we een speciale laatavondploeg in het leven geroepen. Zij zetten enkel aan die plek salamanders over. Met de hulp van een enthousiaste buurtbewoner.”

Goed uilenjaar

Schijnvallei: En soms zien jullie meer dan alleen maar padden, kikkers en salamanders...

Lode: “Zo is dat. Dit jaar waren er mooie waarnemingen. Een vos en een ree werden tijdens de laatavondoverzet gezien. Iemand van de ochtendploeg zag een bunzing lopen. En de roep van de bosuil was dikwijls te horen. We vonden ook veel muizen in de emmers. Bij momenten tuimelden ze er met evenveel gemak in als onze amfibieën. En dat kan een indicatie zijn van een goed uilenjaar.”

Schijnvallei: Laten we het hopen. Lode, het laatste woord is voor jou.

Lode: “Daar maak ik graag gebruik van om een aantal mensen te bedanken. Zoals de gemeente Schilde en de Milieuraad. Zij maken dit succesverhaal technisch mogelijk. Nen dikke merci aan de buurtbewoners van De Pont en de Rode Dreef om de actie mee te steunen. Heel hard bedankt aan al die spontane vrijwilligers die zijn komen meehelpen. En een extra dikke merci aan onze harde kern die weer of geen weer altijd paraat staat. We hebben er samen weer een goei lap op gegeven. Ik ben heel blij met het resultaat en heel trots op onze samenwerking.”

Schijnvallei: Bedankt voor je tijd Lode. En tot volgend jaar zeker?

Lode: “Graag gedaan en absoluut!”

Tekst: Philip Barbaix / Lode Rubberecht